Gewoontes spelen een grote rol bij deugden. Grote denkers als Aristoteles en William James, maar ook hedendaagse onderzoekers benadrukken hoe belangrijk gewoontes zijn voor positief gedrag. (NB: Deze blog is een verkorte versie van de gelijknamige blog op de website Deugd.net)

Update 2019: Op 4 juni is de MijnDeugden website opnieuw gelanceerd onder de naam MooierMens.app (lees hier wat er is veranderd). De inhoud van deze blog past nog steeds bij ons, dus veel plezier met het lezen ervan!

Wat is de relatie tussen deugden en gewoontes?

Gewoontes zijn erg belangrijk als we streven naar ons ‘reuze-deugden-zelf. Dit wordt mooi beschreven in het gedicht “It’s All About Character”, vaak toegeschreven aan Frank Outlaw.

Het draait allemaal om karakter
Let op je gedachten, ze worden woorden
Let op je woorden, ze worden handelingen
Let op je handelingen, ze worden gewoontes
Let op je gewoontes, ze worden karakter
Let op je karakter, het wordt je bestemming!

In de tijd van de Griekse filosoof Aristoteles werden er drie manieren genoemd om goed te zijn: afstamming, gewoontes en voorschriften. Aristoteles, de vader van de deugdethiek, vond gewoontes de belangrijkste van de drie. Professor Yearley benadrukt in zijn boeken dat deugden niet zijn aangeboren, maar dat het goede gewoontes zijn geworden door oefening.
William James, een bekende Amerikaanse psycholoog, erkende dat gewoontes erg belangrijk zijn: “hoewel ons leven voor een deel uit weloverwogen beslissingen bestaat, zijn er een grote hoeveelheid praktische, emotionele en intellectuele gewoontes in ons leven die de dienst uitmaken.” Onderzoek van de Amerikaanse Duke Universiteit geeft aan dat wel 40% van ons gedrag uit gewoontes bestaat.
Maar niet elke gewoonte leidt tot deugden: gewoontes kunnen zowel ‘goed’ als ‘slecht’ zijn, deugden zijn altijd ‘goed’. Deugden zijn gewoontes met een morele basis. Als je deugdzaam wilt worden moet je er dus voor zorgen dat je goede en geen slechte gewoontes aanleert.

Kun je gewoontes aanleren of veranderen?

Gewoonteverandering is niet makkelijk. Echte verandering vraagt inzet en kennis van de behoeften die je gedrag oproepen. Als je een gewoonte wilt veranderen, moet je bewust besluiten dat te doen. Je moet de prikkels en beloningen identificeren en alternatieve routines vinden.
Er is geen eenvoudige formule voor het veranderen van gewoontes. Individuen en gewoontes zijn allemaal verschillend van elkaar. De manieren om gewoontes te herkennen en te veranderen, verschillen van persoon tot persoon en van gedrag tot gedrag.

Voor gewoonteverandering kunnen we ons het beste vooral concentreren op onze belangrijkste gewoontes: de kern- of sleutelgewoontes. Door de juiste kerngewoonte te veranderen worden tegelijkertijd andere gewoontes veranderd. Een persoonlijk voorbeeld was het onderbreken van een verslavende combinatie van roken, koffie en bier drinken. Door als eerste het roken te stoppen werd het makkelijker om daarna het bier- en ook het koffiedrinken te verminderen.

Een belangrijke gebeurtenis in het leven kan de aanleiding zijn gewoontes te veranderen. Dit kan gebeuren als gevolg van gezondheidsproblemen, of bij de komst van het eerste kind. Dan wordt bijvoorbeeld stoppen met roken makkelijker. Gewoontes zijn geen lotsbestemming. We kunnen ze veranderen. Als je je er eenmaal van bewust bent dat gewoontes veranderd kunnen worden, heb je de vrijheid en tegelijkertijd de verantwoordelijkheid, om de slechte om te zetten in goede gewoontes. Dat brengt deugdzaamheid en geluk.

Wil jij je gewoontes veranderen?

Je wilt aan de slag, maar je vraagt je misschien af waar je moet beginnen. Begin daarom met het in beeld brengen van je eigen gedrag. Daarna kies je aan welk positief gedrag je wilt gaan werken. Dat kan beide de eerste keer gratis via de Kennismaking. Maak van deugden een goede gewoonte!

Meld je aan!

Kennis over veranderen van gewoontes

Charles Duhigg schreef over gewoontes in zijn boek The Power of Habits: Why We Do What We Do in Life and Business (2012). Hier volgen in het kort enkele van de inzichten die hij beschreef:

• Gewoontes bestaan uit een prikkel, routine en beloning. In de loop van de tijd wordt deze kring van prikkel, routine en beloning steeds automatischer.
• Gewoontes zijn taai omdat ze zich vastzetten in je hersenen waardoor we ons gezond verstand niet meer gebruiken. Tegelijkertijd zijn ze verbazingwekkend gevoelig. Als prikkels zelfs maar licht veranderen, kan een gewoonte verstoord raken.
• Gewoontes ontstaan omdat onze hersenen steeds naar manieren zoeken om inspanningen te verminderen. Terwijl we het nieuwe gedrag aanleren, neemt de hersen activiteit af. Die besparing heeft het grote voordeel dat de bespaarde energie voor andere activiteiten gebruikt kan worden.
• Gewoontes en routines geven vastigheid en zekerheid, omdat je geen keuzes meer hoeft te maken. Er is dan ook minder wilskracht nodig om je aan gewoontes te houden.
• Onze hersenen maken geen verschil tussen goede en slechte gewoontes. Gewoontes zijn vaak zowel een vloek als een zegen. De scheidslijn tussen gewoontes en verslaving is soms moeilijk aan te geven.
• We kunnen slechte gewoontes niet zomaar uit de hersenen wegwerken, alleen maar veranderen. We kunnen met nieuwe gewoontes ongewenst gedrag uitschakelen en de slechte naar de achtergrond dringen.
• In plaats van het veranderen van slechte gewoontes kunnen we beter goede gewoontes versterken. We houden ons misschien het meest bezig met het veranderen van slechte gewoontes, vooral via voornemens aan het begin van het jaar. Maar volgens de positieve psychologie geeft het werken aan goede gewoontes een grotere kans op succes.
• De Gouden Regel van gewoonteverandering is: de oorspronkelijke prikkel en de oorspronkelijke beloning aanhouden, maar een nieuwe routine inpassen. De nieuwe gewoonte moet in een vertrouwde ‘verpakking’ gecamoufleerd worden. Praktisch iedere gewoonte kan veranderd worden als prikkel en beloning hetzelfde blijven.

Toon Vissers