In deze blog bespreken we waarom de overheid de wettelijke opdracht ‘burgerschap’ heeft aangescherpt en wat dat voor scholen betekent. Samen met Leerbaas.app zorg je voor bewuste jonge burgers die weten waar en hoe ze kunnen bijdragen aan de maatschappij!
Burgerschapsonderwijs
Al een paar jaar hebben scholen de opdracht om aandacht te besteden aan burgerschap. Wat en hoe dat precies moest bleef onduidelijk. Het werd aan de scholen zelf overgelaten om daar hun keuzes in te maken. Dat gaf onduidelijkheid en daarom heeft de overheid op 1 augustus 2021 de wettelijke opdracht ‘burgerschap’ aangescherpt. PO-raad, VO-raad en MBO-raad zijn daarmee aan de slag gegaan en verduidelijken op hun websites nog eens de wetgeving en kerndoelen burgerschap voor het onderwijs. Hieronder vatten we het samen.
Wat is burgerschap?
Burgerschap is de manier waarop mensen positief meedoen en mee willen doen in de samenleving en die zo helpen vormgeven. Meedoen gaat over alle niveaus: het eigen leven vormgeven, bijdragen aan maatschappelijke verbanden, bijdragen aan de politieke gemeenschap. Daarbij zijn we ook wereldburgers die moeten omgaan met schaarste en de gevolgen van menselijk handelen voor klimaat en milieu (zie ook Wilschut & Nieuwelink (2016) Definitie van burgerschap). De nadruk op burgerschap lijkt juist een reactie te zijn op het ontbreken daarvan.
Taken van het onderwijs rondom burgerschap
Het onderwijs heeft volgens de nieuwe wetgeving de taak ‘actief burgerschap en sociale cohesie te bevorderen’. Grofweg bestaat deze taak uit drie delen:
- Bevorderen van kennis over burgerschap.
- Bevorderen van competenties voor burgerschap.
- Een schoolomgeving bieden die 1 en 2 ondersteunt.
Laten we eens kijken wat dat inhoud:
1. Kennis over burgerschap
- Basiswaarden van de democratische rechtsstaat (verankerd in de Grondwet).
- Universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens.
- Kennis van (vrijheid van) godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid.
- Kennis van (gelijke behandeling ongeacht) afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid.
2. Competenties voor burgerschap
- Respect voor basiswaarden en fundamentele rechten (ofwel respect voor het geleerde bij burgerschap kennis).
- Handelen naar die basiswaarden en rechten op school.
- Ontwikkelen sociale en maatschappelijke competenties die daarbij nodig zijn.
- Positief deel uit maken van en bijdragen aan de Nederlandse democratische samenleving.
3. Schoolomgeving voor burgerschap
- Schoolcultuur bieden in overeenstemming met de waarden en rechten (passend bij de kennis van burgerschap.
- Een omgeving bieden waarin leerlingen kunnen oefenen en handelen naar de opgedane kennis over burgerschap (ontwikkelen van burgerschapscompetenties).
- Een omgeving waarin alle leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd voelen.
Waarom is burgerschap op scholen belangrijk?
Jonge burgers leren de burgerschapswaarden niet vanzelf. Daarom hebben scholen voor primair en voortgezet onderwijs vanaf augustus 2021 de wettelijke opdracht om aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale integratie. In de veilige oefenplaats van de school ontdekken kinderen dat waarden een verschillende invulling kunnen krijgen en dat dat soms spanning oplevert: staat vrijheid boven gelijkheid of andersom? Ze maken kennis met verschillende belangen, waarden en overtuigingen. Ook leren ze om vanuit spanningen en tegenstellingen tot vreedzame besluiten en oplossingen te komen. Burgerschapsvorming helpt kinderen zich tot burgers te ontwikkelen, die zelfsturend en zelfverantwoordelijk lid zijn van de samenleving. Leerbaas.app draagt daar graag aan bij.
Leerbaas.app ondersteund burgerschapsonderwijs
Leerbaas.app kan ondersteunen bij twee van de drie genoemde doelen: 2. Competenties voor burgerschap en 3. Schoolomgeving voor burgerschap. Dat doen we op de volgende manier
- Groei stimuleren:
Door het invullen van de vragenlijsten en het lezen van de feedback, ontdekken leerlingen en studenten wat belangrijk is en zullen ze daar bewust of onbewust meer op letten. - Gemeenschappelijke taal:
De vragenlijsten, scores en feedback geven woorden aan positief gedrag en een betere wereld. Hierdoor kunnen leerlingen of studenten en docenten makkelijker het gesprek aangaan over burgerschap. - Laten zien dat de school burgerschap belangrijk vindt:
Het meten van de ontwikkeling is zelf ook al een boodschap: dit nemen we als school serieus. Daarbij is het belangrijk dat leerlingen steun van de school ervaren en weten binnen welke kaders ze verantwoordelijkheid mogen nemen. Ook dit kan in Leerbaas.app gemeten worden met de vragenlijst Richting, Ruimte en Ruggensteun.
Hoe kun je burgerschap meten?
Binnen Leerbaas.app staan twee vragenlijsten die elk hun eigen invalshoek hebben: Positief gedrag en Betere wereld.
Positief gedrag
De vragenlijst Positief gedrag gaat over wat je doet in je dagelijks leven. Dat kan iets zijn wat anderen zien (opkomen voor iemand), maar ook iets wat jij alleen zelf merkt (jezelf op de voorgrond durven zetten). Positief gedrag heeft prettige gevolgen voor jezelf en de wereld om je heen. Deze vragenlijst is gebaseerd op onderzoek naar deugden, gedrag dat door de eeuwen heen als moreel goed, positief en wenselijk wordt gezien. Alle deugden en positief gedrag zijn in de vragenlijst gegroepeerd in zes Mensrollen: Aardig, Dapper, Enthousiast, Zorgvuldig, Evenwichtig en Dankbaar Mens. Je krijgt een totaalplaatje van je eigen positieve gedrag.
Zodra mensen positief gedrag als nieuwsgierigheid, samenwerken, zelfverzekerdheid en integriteit beoefenen, zetten zij hun morele competenties in. Bezit je morele competenties dan ken je positief gedrag en weet je wat je er mee kunt, dan kun je positief gedrag beoefenen en dan wil je dat ook. Ofwel, je hebt de kennis, vaardigheden en houding om moreel juist positief gedrag te laten zien. Nadenken over en groeien in positief gedrag draagt dus bij aan morele ontwikkeling en daarmee aan burgerschap.
Betere wereld
De vragenlijst Betere wereld gaat over wat jij kunt doen om de wereld een beetje beter te maken. De vragenlijst is gebaseerd op de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelen die de VN heeft opgesteld om met elkaar een betere wereld te creëren. Voor de vragenlijst zijn deze doelen (geen armoede, goede gezondheid en welzijn) vertaalt in actie-thema’s (kies voor eerlijk delen, leef als een hippie) met bijbehorende acties (ik koop van bedrijven die mensen eerlijk behandelen en die duurzaam werken, ik eet zoveel mogelijk plantaardig en zo min mogelijk vlees.) Door de vragenlijst in te vullen, krijg je een beeld van hoe je bijdraagt aan een betere wereld.
Leerbaas.app helpt jonge burgers om de wereld een beetje mooier te maken!